Kurkumę dostaniemy w każdym sklepie spożywczym w dziale z przyprawami. Bardzo często znajduje ona zastosowanie w naszej kuchni - chociażby jako główny składnik curry. Jednak nie zdajemy sobie sprawy z faktu, że kurkuma to najbardziej przebadana przyprawa przez naukowców z całego świata, a przez to bardzo ceniona. Przede wszystkim podkreśla się jej silne działanie przeciwnowotworowe. Nawet w statystykach można zauważyć znacznie rzadsze występowanie nowotworów wśród Hindusów, którzy przyprawę tą stosują codziennie. Oprócz tego warto poznać wiele innych dobroczynnych skutków częstego spożywania kurkumy.

Kurkuma to wysuszone i sproszkowane kłącze ostryżu pochodzącego z Indii – stąd też często nazywana jest właśnie ostryżem lub szafranem indyjskim. Roślina ta należy do rodziny imbirowatych. Wykorzystywana jest głównie w kuchni azjatyckiej ze względu na swój wyrazisty, ostry smak. W naszej kuchni polskiej najczęściej stosuje się ją w postaci mieszanek przyprawowych, np. curry. Jednak sama kurkuma jest świetnym dodatkiem do rosołu – nadaje mu piękny, żółty kolor.

CZEMU ZAWDZIĘCZA SIĘ PROZDROWOTNE WŁAŚCIWOŚCI KURKUMY?

Głównymi jej składnikami aktywnymi są kurkuminoidy, czyli polifenole uważane za jedne z najsilniejszych przeciwutleniaczy. Wśród nich wyróżnia się kurkuminę, monodemetoksykurkuminę oraz didemetoksykurkuminę. Kurkumina ma największy wpływ na nasz organizm. Wykazuje zarówno aktywność antyoksydacyjną, przeciwzapalną, przeciwwirusową, antybakteryjną, przeciwgrzybiczną, a także przeciwnowotworową. Z tego względu używana jest w leczeniu różnych chorób. Oprócz tego kłącze kurkumy zawiera składniki mineralne: wapń,  żelazo, potas, potas, a także witaminy: tiamina, ryboflawina, niacyna i kwas askorbinowy. W kurkumie znajdują się także olejki eteryczne odpowiedzialne za jej aromat. 

NATURALNY BARWNIK ŻYWNOŚCI

Kurkumina ma zdolność tworzenia stabilnej barwy żywności, przez co często stosuje się ją jako barwnik w produkcji żywności. Najczęściej używana jest do nadawania barwy produktom cukierniczym, mlecznym, musztardom, konserwom warzywnym, napojom, a także margarynom, sosom majonezowym i przyprawowym (w połączeniu z innym barwnikiem), czy też ziemniakom suszonym w formie granulatu lub płatków. Występuje również pod nazwą diferuloilmetan. Natomiast czytając składy produktów można ją znaleźć jako dodatek o symbolu E100. 

WPŁYW KURKUMY NA UKŁAD POKARMOWY

Kurkumina ma działanie żółciopędne, żółciotwórcze, rozkurczowe i przeciwzapalne. Wpływa na prawidłową kurczliwość pęcherzyka żółciowego oraz ułatwia rozpuszczenie i usunięcie złogów żółciowych - dzięki czemu sprawdza się w leczeniu kamicy pęcherzyka żółciowego. Natomiast składniki terpenowe i ferulowe znajdujące się w kurkumie odkażają drogi żółciowe. 

Przyprawa ta wykazuje również działanie hepatoprotekcyjne, a więc ochrania miąższ wątroby przed czynnikami hepatotoksycznymi (alkohol, środki ochrony roślin, czterochlorek węgla, paracetamol i aflatoksyny). Dodatkowo, dzięki zdolnościom przeciwwirusowym, może hamować pomnażanie się wirusa odpowiedzialnego za wirusowe zapalenie wątroby typu C.

Kurkumina skutecznie poprawia trawienie i wchłanianie składników pokarmowych. Pobudza wydzielanie śliny i soków trawiennych (żołądkowego, trzustkowego i jelitowego). Zapobiega wymiotom, odbijaniu i wzdęciom, czyli objawom zaburzonego trawienia. 

Wykazuje również silne działanie przeciwdrobnoustrojowe. Hamuje rozwój bakterii oraz grzybów.

Preparaty z kurkuminą stosowane są w leczeniu chorób układu pokarmowego, jak: niewydolność wątroby, wirusowe zapalnie wątroby (WZW), stany zapalne i zatrucia wątroby, żółtaczka, kamica żółciowa, zaburzenia wydzielania soków trawiennych. Badania potwierdziły także jej skuteczność w leczeniu zakażenia Helicobakter pylori, które powoduje chorobę wrzodową żołądka. Powoduje ona pobudzenie wydzielania mucyny, która ochrania ściany żołądka. 

WPŁYW KURKUMY NA UKŁAD NACZYNIOWY

Kurkumina wykazuje silne działanie przeciwzakrzepowe. Zapobiega zlepianiu się płytek krwi (agregacji) i rozrzedza krew.

Jest skuteczna w leczeniu hiperhomocyteinemii, czyli stanu charakteryzującego się podwyższonym poziomem cysteiny, który jest czynnikiem ryzyka udaru mózgu. Ma zdolność zapobiegania dysfunkcji śródbłonka wywoływanej przez homocysteinę.

Potwierdzono jej działanie przeciwmiażdżycowe. Obniża ona poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi, a także redukuje stres oksydacyjny i zapobiega tworzeniu się nacieków na ścianach tętnic.

DZIAŁANIE PRZECIWZAPALNE

Kurkumę stosuje się w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych. Ma zdolność hamowania reakcji zapalnych oraz zmniejszania produkcji prostaglandyn i interleukin. Medycyna Dalekiego Wschodu podkreśla jej korzystny wpływ na gojenie się ran, łagodzenie dolegliwości wynikających z urazów, którym towarzyszył stan zapalny.

Badania potwierdzają właściwości neuroprotekcyjne kurkuminy, dzięki czemu może być ona skuteczna w zapobieganiu i leczeniu choroby Alzheimera. Hamuje proces zapalny towarzyszący tej chorobie, obniża poziom cholesterolu, zmniejsza ryzyko uszkodzeń powodowanych przez stres oksydacyjny oraz zapobiega powstawaniu i agregacji złogów β-amyloidu, przez co spowalnia rozwój choroby.

Udowodniono także, że kurkumina zmniejsza stopień zaawansowania stwardnienia rozsianego poprzez zmniejszenie przenikania do rdzenia kręgowego komórek wywołujących zapalenie.

DZIAŁANIE PRZECIWNOWOTWOROWE

Przeciwnowotworowe właściwości kurkuminy potwierdziło wiele badań. Może ona hamować rozwój nowotworu (kancerogenezy) na etapie inicjacji i proliferacji komórek nowotworowych. Wykazuje działanie chemoprewencyjne poprzez hamowanie aktywacji kancerogenu, stymulację detoksykacji kancerogenu, hamowanie angiogenezy i obniżenie zdolności do przerzutów nowotworu. Przyczyną nowotworu może być również przewlekły stan zapalny w organizmie, a badania wykazały, że zahamowanie jednego z białek, powodującego ten stan zapalny, przez kurkuminę może zatrzymać rozrost komórek nowotworowych. 

Kurkumina może potęgować działanie leków przeciwnowotworowych jak cytostatyki. Dzięki czemu stosowanie jej jako wsparcie może uwrażliwiać komórki nowotworowe na lek i zapobiegać lekooporności. Dodatkowo dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym zmniejsza ryzyko uszkodzenia serca będącego następstwem stosowania tych leków.

Badania udowodniły, że kurkumina może być stosowana w leczeniu nowotworów układu pokarmowego jak rak żołądka, jamy ustnej, przełyku, trzustki, wątroby, jelita cienkiego, okrężnicy, a także  w przypadku raka skóry, płuc, pęcherza moczowego, prostaty, szyjki macicy, piersi oraz w leczeniu chłoniaków.

INTERAKCJE Z LEKAMI i DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

Przez swoje silne działanie kurkumina nie należy stosować z następującymi lekami:

• lekami rozrzedzającymi krew (np. aspiryna, warfarin, ibuprofen, naproxen) - wzmacnia ich działanie i zwiększa ryzyko krwawienia
• lekami zobojętniającymi kwas żołądkowy (inhibitory pompy protonowej: omeprazol, esomeprazol, lnzoprazol, rabeprazol, pantoprazol, dekslansoprazol; blokery receptorów histaminowych w komórkach produkujących kwas żółądkowy: famotydyna, cymetydyna, nizatydyna, ranitydyna) - powoduje zwiększenie produkcji kwasu żołądkowego, co może objawiać się mdłościami, wzdęciami, bólami brzucha czy nawet uszkodzeniami przełyku
• z lekami na cukrzycę (obniżającymi poziom glukozy) - wzmacnia ich działanie i zwiększa ryzyko wystąpienia hipoglikemii, która objawia się drżeniem rąk, lękiem, niewyraźnym widzeniem, delirium i osłabieniem funkcji poznawczych
• w czasie chemioterapii - stosowanie kurkuminy jednocześnie z chemioterapią może prowadzić do zatrucia organizmu przez zablokowanie enzymów detoksykujących chemioterapię i uniemożliwienie odprowadzania toksyn z organizmu. Można ją stosować w przerwach między seriami chemioterapii lub po niej.

Poza tym kurkumina jest składnikiem bezpiecznym dla naszego organizmu. Może jedynie powodować reakcje alergiczne u niektórych osób (pokrzywkę, wysypkę, duszności, a nawet wstrząs anafilaktyczny). Dlatego w takich przypadkach należy zmniejszyć jej ilość lub znaleźć dla niej naturalną alternatywę.

STOSOWANIE KURKUMINY

Niestety biodostępność kurkuminy z dostarczanej żywności nie jest duża. Z jelit do krwi przenika ona w 65%. Warto ją stosować w towarzystwie etanolu lub tłuszczu, ponieważ jest w nich rozpuszczalna. Natomiast, aby zwiększyć jej przyswajalność, stosuje się ją w postaci kompleksów z jonami metali (Zn2+, Cu2+, Mg2+, Se2+), czy też z albuminami, a także z dodatkiem piperyny, nanocząsteczek, liposomów lub fosfolipidów.

Można ją stosować w postaci suplementów zawierających ekstrakt z ostryżu długiego (kurkumina) i ewentualnie z pieprzu czarnego (piperyna) - wszystkie polecane zostały oznaczone poniżej.

Dobrze też jest dodawać ją na co dzień do potraw w postaci zmielonego kłącza. Świetnie sprawdzi się w połączeniu z mięsem, ryżem czy też warzywami. Ale generalnie, jeśli nie przeszkadza nam smak i aromat kurkumy, można ją dodawać do wszystkiego, nawet do herbaty. 

ZŁOTE MLEKO

To ajuwerdyjski napój stosowany powszechnie w Indiach o działaniu prozdrowotnym i leczniczym. Skutecznie wzmacnia odporność i poprawia samopoczucie. Sprawdzi się przy wszelkiego rodzaju infekcjach, szczególnie z dodatkiem imbiru. Najlepiej wypijać wieczorem.

Składniki:

• 1 łyżeczka pasty z kurkumy lub kurkumy w proszku
• 1 szklanka mleka roślinnego
• szczypta mielonego czarnego pieprzu
• 1 łyżeczka  masła klarowanego lub oleju migdałowego
• jasny miód – ilość do smaku
• można dodać także imbir, cynamon, kardamon lub odrobinę gałki muszkatołowej

Wykonanie:

W małym rondelku zagotuj wodę, dodaj kurkumę i resztę przypraw. Gotuj na średnim ogniu przez 8 minut (kurkuma musi lekko się gotować). Jeśli używasz pasty, to możesz pominąć ten proces. Wtedy nie musisz używać wody, wystarczy, że podgrzejesz mleko, dodasz pastę z kurkumy, przyprawy i tłuszcz. Miód zawsze dodawaj po delikatnym wystudzeniu mleka.

BIBLIOGRAFIA:

S. Przybylska: Kurkumina – prozdrowotny barwnik kurkumy, Probl Hig Epidemiol 2015

K. Wolanin, K. Piwocka: Kurkumina - od medycyny naturalnej do kliniki, KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych 2008

https://rozanski.li/247/kurkuma-ostryz-curcuma/

https://agnieszkamaciag.pl/zlote-mleko-i-fenomenalna-pasta-z-kurkumy/