Jak stres wpływa na funkcjonowanie organizmu?

Posted by 13/06/2023 13:28:00 Home , Holistyczne podejście do życia Comments 0

Czy zastanawialiście się kiedyś, jak stres wpływa na nasz organizm? I czym właściwie jest ten stres? Definicja mówi, że "jest on procesem, za pomocą którego czynniki środowiskowe zagrażają równowadze organizmu lub ją naruszają i za pomocą którego organizm reaguje na zagrożenie". Czynniki środowiskowe to bodźce (stresory) zewnętrzne lub wewnętrzne, które aktywują w organizmie mechanizmy reagowania na poziomie fizjologicznym i psychologicznym, przez w znacznym stopniu wpływają na stan zdrowia. Stresorem może być każda odczuwana przez nas emocja jak: strach, poczucie zagrożenia, złość, frustracja, smutek, żal, zamartwianie się, ale również czynniki takie jak: uraz, głód, pragnienie, ciężki wysiłek fizyczny. Na czynniki stresogenne możemy reagować na dwa sposoby: negatywnie - mamy wtedy do czynienia z dystresem oraz pozytywnie - eustres. Dzięki mechanizmom obronnym człowiek jest w stanie poradzić sobie ze stresem krótkotrwałym, który pobudza nas do działania. Jednak nadmierny i długotrwały stres może prowadzić do powstawania zmian w organizmie oraz chorób.

Pierwsze koncepcje wyjaśniające zjawisko stresu pojawiły się na początku XX wieku, kiedy W.B Cannon opisał swój model "uciekaj i walcz". Tłumaczył on, że reakcja na stres pobudza dwa układy:

gruczoł przysadki, który wydziela hormon adrenokortykotropowy, ten z kolei aktywuje korę nadnerczy do wydzielania kortykosteroidów, w tym kortyzolu powodującego zwiększone spalanie białka, tłuszczu i węglowodanów oraz zmniejszenie stanu zapalnego
układ współczulny nerwowy aktywujący rdzeń nadnerczy do wydzielania adrenaliny i noradrenaliny, które pobudzają organizm (wzmożona reakcja układu krążenia, intensywne oddychanie, zwiększony przepływ krwi do aktywnych mięśni, zwiększona aktywność umysłowa i fizyczna) przyspieszając tym samym jego reakcję na niebezpieczeństwo.

Z kolei Selye, kontynuując badania Cannona wprowadził pojęcie GAS, czyli ogólnego zespołu adaptacyjnego. Dzieli się on na trzy stadia:

stadium alarmu mobilizacja do spotkania i przeciwstawienia się stresowi,
stadium odporności -radzenie sobie lub stawianie oporu stresowi
stadium wyczerpania - jeśli opór nie likwiduje stresora — mechanizm radzenia sobie wyczerpuje się.

Reakcja organizmu nazwana została przez Selyego "nieswoistą reakcją na stres" powodującą powiększenie gruczołów nadnerczy produkujących katecholaminy i kortykosteroidy, zmniejszenie grasicy oraz powstawanie wrzodów w śluzówce żołądka.

Badania Masona potwierdziły, iż duży wpływ na nasze reakcje na stres mogą mieć: czynnik psychologiczny oraz świadomość istnienia czynników szkodliwych i prób poradzenia sobie z nimi.

PRZYCZYNY STRESU

Lazarus i Folkman podzielili sytuacje stresowe na 3 kategorie:

dramatyczne wydarzenia o rozmiarach katastrof, obejmujące całe grupy - np. powodzie, pożary, katastrofy komunikacyjne, trzęsienia ziemi. Jako zdarzenia niespodziewane powodują nagły, ekstremalny stres, często traumatyczny
poważne wyzwania i zagrożenia, dotyczące jednostek lub kilku osób - to zmiany życiowe takie jak np.: śmierć bliskiej osoby, poważna choroba, kara więzienia, wypadek
drobne, codzienne utrapienia - dotyczące codziennych obowiązków, pracy, związków np. sprzeczka, spłacanie rat kredytów czy rachunków, zgubienie czegoś, problemy z szefem itp.

Również wiele innych zdarzeń może powodować stres. Jego wystąpienie i natężenie zależy to w dużej mierze od indywidualnego sposobu postrzegania tych sytuacji. Dlatego też to samo zdarzenie dla jednej osoby może być źródłem dużego stresu, a dla drugiej będzie obojętne.

WPŁYW STRESU NA ORGANIZM

Stres niezaprzeczalnie wpływa na nasze zdrowie. Pierwszymi jego objawami są:

zaburzenia zdrowotne - wzrost ciśnienia tętniczego krwi, bóle w klatce piersiowej, wzrost poziomu glukozy we krwi, zawroty głowy, napięcie mięśni karku i barków, wzmożone pocenie się, suchość w gardle, trzęsienie się rąk, skurcze i ból żołądka, mdłości, niestrawność, biegunka, zaparcia, problemy z wypróżnianiem, zwiększona częstotliwość oddawania moczu, bóle głowy, bóle brzucha, zaburzenia oddychania, osłabienie, dzwonienie w uszach, uczucie naprzemiennego ciepła i zimna,
zaburzenia psychiczne - nerwowość, agresywność, ataki paniki, rozdrażnienie, uczucie napięcia, płaczliwość, depresja, zmienność nastrojów, apatia, zmęczenie, bezradność, poczucie osamotnienia, lękliwość, poczucie wstydu i winy, bezsenność, koszmary senne, obniżenie samooceny, dekoncentracja, trudności z podejmowaniem decyzji, zaburzenia myślenia,
zmiany w zachowaniu - zaburzenia mowy, pobudzenie, wzmożona ruchliwość, zaburzenia apetytu (zwiększone łaknienie lub jego brak), nadużywanie alkoholu lub innych używek, zaburzenia snu, izolacja od innych ludzi, tiki nerwowe, zachowania nerwowe (np. obgryzanie paznokci)

Natomiast nadmierny i długotrwały stres może wywoływać szereg dolegliwości i przyczyniać się do występowania wielu groźnych chorób, takich jak:

cukrzyca typu drugiego, ponieważ podnosi on poziom cukru we krwi i zmusza trzustkę do zwiększonej produkcji insuliny
rozwój blaszki miażdżycowej, a nawet udaru mózgu czy zawału serca
zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, ze względu na wzmożone wypłukiwanie potasu, zatrzymywanie sodu, co prowadzi do nadciśnienia tętniczego i obrzęków. Niedobór potasu wywołuje także osłabienie, drżenie mięśni, zaburzenia pracy serca, niewydolność oddechową, niedrożność jelit, zaburzenia rytmu serca, złe przewodzenie bodźców nerwowych
obniżenie poziomu magnezu i cynku
niszczenie zasobów witamin z grupy B, które są ważne dla zachowania w mózgu neuroprzekaźników istotnych w kontroli stresu, a także witaminy C.
osteoporoza poprzez obniżenie poziomu wapnia
zwiększenie napięcie mięśni szkieletowych (bolesna sztywność karku)
obniżenie sprawności układu odpornościowego poprzez hamowanie syntezy limfocytów typu B, T oraz innych białek odpowiedzialnych za hamowanie mediatorów zapalnych
zmiany w układzie limbicznym w obrębie ciała migdałowatego i hipokampu, co prowadzi do zaburzeń pamięci, niszczenia neuronów, większych predyspozycji do depresji, bezsenności
zmiany naczyniowe w siatkówce oka
choroba reumatyczna, zapalenie stawów
wytwarzanie zbyt dużych ilości wolnych rodników, które powodują niszczenie struktur lipidowych i białkowych wszystkich komórek ze szczególnym uwzględnieniem komórek nerwowych i układu odpornościowego
powstawanie nowotworów
zaostrzenie choroby o podłożu alergicznym
większa zapadalność na infekcje bakteryjne, wirusowe, wywołane grzybami
wzrost poziomu amyloidu powodującego rozwój choroby Alzheimera
stwardnienie rozsiane

PODSUMOWANIE

Jak widać, stres mocno wpływa na nasz organizm, zaburzając jego prawidłowe funkcjonowanie. Niestety bardzo często bywa główną przyczyną choroby w ogóle niebraną pod uwagę w etiopatogenezie.

Ze względu na duże narażenie na stres w obecnych czasach warto szukać metod, które skutecznie będą obniżać jego poziom poprzez naukę radzenia sobie z nim, jak np. joga, medytacja, ćwiczenia oddechowe, psychoterapia, adaptogeny, czyli ekstrakty roślinne mające na celu wzmocnienie odporności na stres (np. ashwagandha, różeniec górski, żeń-szeń). Czynniki stresogenne będą towarzyszyć nam zawsze, ale to od nas zależy, w jakim stopniu wpłyną na nasze odczucia i emocje. Dlatego tak jak dbamy o profilaktykę chorób poprzez dietę, aktywność fizyczną czy chociażby stosowanie ziół i naturalnych preparatów, tak samo powinniśmy włączyć do tych działań metody właśnie pozwalające na zmniejszenie naszej podatności na stres.