Lato w pełni, a to niestety czas kiedy wiele osób szuka sposobów, aby przeciwdziałać nadmiernej potliwości. Z pomocą może przyjść tutaj napar z szałwii. Jest to jedna z popularniejszych roślin stosowanych w ziołolecznictwie. Wykazuje wiele różnych prozdrowotnych właściwości, ale istnieją też przeciwwskazania w jej stosowaniu. Jej łacińska nazwa Salvia oznacza: "ta, która ratuje". 

Szałwia jest rośliną śródziemnomorską. Charakteryzuje się drobnymi fioletowo-niebieskimi kwiatami i silnie pachnącymi liśćmi. W lecznictwie wykorzystuje się kilka gatunków szałwii: lekarską (Salvia officinalis), muszkatołową (Salvia sclarea) i hiszpańską (Salvia lavandulifolia). Z tej ostatniej pozyskuje się popularne nasiona chia. Szałwie w czasach starożytnych stosowano po ukąszeniach węży oraz w celu poprawy wzroku i pamięci, była także symbolem długowieczności. W średniowieczu natomiast doceniano ją za skuteczność w zwalczaniu przeziębień.

Surowcem zielarskim są liście szałwii, świeże lub suszone, zbierane przed kwitnieniem. W skład szałwii wchodzą: flawonoidy 1-3% - apigenina, luteolina; taniny, kwasy fenolowe - rozmarynowy, chlorogenowy, kawowy; diterpeny - pikrosalwina, trójterpeny - kwas ursolowy; a także olejki eteryczne  1,5-2,5% (tujon, cyneol, kamfora, borneol, pinen) garbniki 13-40%. Ponadto jest bogactwem witamin - A, C, z grupy B, oraz minerałów - wapń, magnez, potas, sód, cynk, żelazo. 

WALKA Z NADPOTLIWOŚCIĄ

Hiperhydroza, czyli nadmierna potliwość to zaburzenie gruczołów potowych. Norma wytwarzanego dziennie potu przez organizm wynosi 700-900 ml, natomiast w przypadkach skrajnej nadpotliwości jego ilość może sięgać nawet do kilkunastu litrów. 

Nadmierna potliwość może występować pod trzema postaciami:

• pocenie uogólnione - obejmuje skórę całego ciała, pojawia się w momencie przegrzania organizmu w wyniku wysokiej temperatury otoczenia, wysiłku fizycznego czy gorączki. Jego przyczyną mogą być zaburzenia termoregulacji lub czynniki psychologiczne.
• pocenie asymetryczne - wynika z zaburzeń dotyczących układu autonomicznego.
• pocenie smakowe - jego przyczyną jest spożycie pikantnych lub gorących potraw, w związku z czym objawia się na wargach, nosie lub czole. 

Nadmierna potliwość może przejawiać się w przebiegu różnych chorób i dolegliwości jak np. nowotwory, cukrzyca, nadczynność tarczycy, choroby nerek, otyłość, neuropatie, zespoły lękowe, menopauza. Badania wykazały, iż stosowanie naparu z szałwii może być skuteczne w zwalczaniu problemu nadmiernej potliwości. Potwierdza to opis przypadku Gajewskiej i Krajnik. Kobiecie chorej na nowotwór płuc, borykającej z hiperhydrozą, podawano 2-3 razy dziennie napar szałwii przygotowany z 2 łyżek suszonych liści. Po 3 dniach potliwość zdecydowanie zmniejszyła się, a kobieta piła napar już tylko co 1-2 dni. Dolegliwości nie powróciły. Również badania przeprowadzone w grupie kobiet, u których nadmierna potliwość wynikała z okresu przekwitania, potwierdziły skuteczność szałwii. 

Napar z szałwii działa przeciwpotnie już 2-3 godziny po zastosowaniu i efekt ten może utrzymywać się nawet kilka dni. 

NA PRZEZIĘBIENIE

Szałwia wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, dlatego polecana jest przy przeziębieniach. Jako napar i inhalacja działa ściągająco i wykrztuśnie, ułatwiając odkrztuszanie zalegającej w oskrzelach wydzieliny. Polecana jest także do płukania gardła i jamy ustnej w przypadku bólu i infekcji gardła, owrzodzeń, aft, pleśniawek, krwawiących dziąseł. Płukać można za pomocą naparu, bądź nalewki czy ekstraktu. Za właściwości antyseptyczne szałwii odpowiadają przede wszystkim olejki eteryczne, taniny i karnozol. 

NA KOBIECE DOLEGLIWOŚCI

Szałwia zawiera fitoestrogeny, garbniki i olejki eteryczne, dzięki którym działa rozkurczowo i przeciwzapalnie. Polecana jest jako środek regulujący obfite miesiączki i zmniejszający towarzyszące im dolegliwości bólowe. U kobiet w okresie menopauzy, oprócz zmniejszania dolegliwości związanych z nadmierną potliwością, łagodzi także uderzenia gorąca. Przyczynia się także do zmniejszenia wahania nastrojów występujących przed menstruacją. Szczególnie skuteczny będzie olejek eteryczny z szałwii muszkatołowej. 

PRZY NIESTRAWNOŚCIACH I CUKRZYCY

Napar z szałwii działa gastroprotekcyjnie i przeciwskurczowo, przez co łagodzi dolegliwości ze strony układu pokarmowego i zapobiega biegunkom. Pobudza apetyt i poprawia trawienie, a dodana to ciężkostrawnych potraw może łagodzić dolegliwości często występujące po ich spożyciu. Szałwia wykazuje jednocześnie właściwości wiatropędne oraz hamujące na procesy gnilne i fermentacyjne zachodzące w jelitach. Ponadto szałwia reguluje wydzielanie soków trawiennych, żółci oraz pracę jelit. Wykazuje także działanie przeciwbakteryjne w stosunku do pałeczki okrężnicy, salmonelli i gronkowców powodujących choroby jelit, a także pomaga zwalczać oporne na antybiotyki enterokoki. 

Badania potwierdziły również przeciwcukrzycowe właściwości szałwii. Obniża ona poziom cukru we krwi bez wpływu na wydzielanie insuliny. Obniża wchłanianie tłuszczu z pożywienia oraz poprawia profil lipidowy krwi.

W CHOROBACH NEURODEGENERACYJNYCH

Substancje czynne zawarte w szałwii znajdują swoje zastosowanie w leczeniu choroby Alzheimera. Przyczyniają się do poprawy funkcji poznawczych. Na szczególne uznanie zasługuje kwas rozmarynowy, który ogranicza powstawanie β-amyloidu, przyczyniającego się do zaburzenia funkcji komórek nerwowych i rozwoju choroby. 

ZASTOSOWANIE ZEWNĘTRZNE

Szałwia stosowana zewnętrznie korzystnie wpływa na skórę. Wspomaga leczenie skórnych dolegliwości jak: trądzik, egzema, łuszczyca, grzybica. Działa odżywczo, przyspiesza gojenie się ran i wspiera procesy regeneracyjne. Dodatkowo hamuje wydzielanie łoju. Polecana jest także do skóry dojrzałej, gdyż dzięki właściwościom antyoksydacyjnym opóźnia starzenie się skóry i zapobiega zmarszczkom. Wykazuje także silne działanie przeciwświądowe. 

Łagodzi również podrażnienia po goleniu i depilacji. Dlatego z powodzeniem można ją stosować jako tonik do przemywania ciała oraz do kąpieli. 

Nadaje się do płukania włosów, dzięki czemu dłużej utrzymują świeżość i zapach.

Olejek z szałwii poleca się do smarowania miejsc po ukąszeniach owadów oraz jako środek odstraszający insekty. 

PRZECIWWSKAZANIA

Szałwii nie powinny stosować przede wszystkim kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, ponieważ hamuje ona laktację. Chyba że to właśnie jest celem stosowania. 

Dodatkowo codziennie spożywanie szałwii w dużych ilościach (15 g liści lub 15 kropli olejku dziennie) mogą prowadzić do zatrucia i objawiać się suchością w ustach, kołataniem serca, otępieniem, drgawkami, zawrotami głowy i nagłym poceniem się. 

Za maksymalne dobowe dawki przyjmuje się: liść w naparach 4-6 g; olejek 0,1-0,3 g; nalewka 2,5-7,5 g. Nie zaleca się codziennego stosowania naparu, olejku czy nalewki szałwii. Ewentualnie w przypadku leczenia dolegliwości można stosować ją kilka dni pod rząd do momentu ustąpienia objawów, a następnie zredukować tą częstotliwość.

SZAŁWIA W KUCHNI

Szałwię w postaci świeżych lub suszonych liści, a także i kwiatów można stosować w kuchni do przyprawiania potraw. Nadaje się przede wszystkim do dań mięsnych: z wieprzowiny, wołowiny, drobiu (kaczka, kurczak), cielęciny, jagnięciny, baraniny oraz podrobów. Często dodaje się ją także do dań warzywnych, głównie z dyni i warzyw korzeniowych, a nawet do przetworów owocowych. 

Surowiec można suszyć, mrozić i marynować w oleju. 

BIBLIOGRAFIA

Gajewska A., Krajnik M.: Szałwia w leczeniu nadmiernej potliwości u pacjentki z zaawansowaną chorobą nowotworową, Polska Medycyna Paliatywna 2006, 5, 4, 177–180

Zdrojewicz Z. i wsp.: Próby zastosowania szałwii w leczeniu zaburzeń poznawczych i choroby Alzheimera, Post Fitoter 2015; (16)4: 263-267

Heepen G. H.: Zdrowe życie z Hildegardą z Bingen, Wyd. JEDNOŚĆ, Kielce 2020

https://rozanski.li/224/szalwia-salvia-w-praktycznej-terapii/

https://rme.cbr.net.pl/index.php/archiwum-rme/631-lipiec-sierpien-nr-74/natura-i-my/918-szalwia-w-apteczce-kuchni-i-ogrodzie